Έχουμε αναλύσει λίγο-πολύ όλοι την οικονομική διάσταση της κρίσης, βάζοντας στο περιθώριο αυτήν της ανθρώπινης.
Οι άνθρωποι σίγουρα διαμορφώνουν την ζωή τους, σύμφωνα με το κυρίαρχο σύστημα αξιών, την επικρατούσα πολιτική και τις θεσμοθετημένες εξουσίες.
Η ζωή του κάθε ανθρώπου δεν είναι απλά μια κατασκευή συσχετισμών. Αν πιστεύαμε κάτι τέτοιο, τότε θα θεωρούσαμε και την προσωπική μας πορεία μια παθητική ιστορία ή καπρίτσιο της μοίρας. Οι δυνατότητες των ανθρώπων είναι τέτοιες που μπορούν να δημιουργούν τις συνθήκες στην κοινωνία. Αυτό υποτιμάται ή δεν αναφέρεται καθόλου από τις κυρίαρχες αφηγήσεις, ώστε να μην παρουσιάζονται οι άνθρωποι ως κεντρικοί ρυθμιστές των κοινωνιών, αλλά αόρατες δυνάμεις ή εξουσιαστικές οντότητες που δρουν πάνω απ’ όλους.
Ο καπιταλισμός παγκόσμιας κλίμακας διέβρωσε την φαντασία, μέσω των καταναλωτικών ονειρώξεων. Το πλαστικό χρήμα και η εμμονή της παραγωγικότητας (σε βάρος της δημιουργικότητας), έκαναν τον πολιτισμό να ξεθωριάσει. Ο άνθρωπος μετατράπηκε πρωτίστως σε καταναλωτή. Καταναλωτής προϊόντων, ειδήσεων, ιδεών, συμβόλων ενίοτε και ψευδαισθήσεων.
Αν φτάσαμε στο σημείο της ηθικής παρακμής, αυτό συνέβη μέσα από την κατάρρευση του ίδιου του συστήματος αξιών του καπιταλισμού. Ενός συστήματος που δυναστεύει την ζωή και το περιβάλλον. Η διαρκής παραγωγή, αντιτίθεται στο πεπερασμένο των φυσικών πόρων και στην θέση του ανθρώπου μέσα στην φύση. Ο καπιταλισμός προσέφερε μόνο αδιέξοδα, κάτι που καταδεικνύει και η αύξηση των ψυχικών ασθενειών τα τελευταία χρόνια, αλλά και τα φαινόμενα-δορυφόροι, δηλαδή το άγχος, οι νευρώσεις, η επιθετικότητα, η μοναξιά και ο κυνισμός.
Καθένας πίστευε πως τα προβλήματά του είναι μόνο δικά του, το ίδιο και οι λύσεις. Η τέλεια εφαρμογή του διαίρει και βασίλευε. Επιπλέον, σ’ αυτό το μη φυσικό σύστημα του καπιταλισμού, το χρήμα και ο παρασιτικός τζόγος είναι που εξέθρεψαν την διαφθορά, τα χρεωμένα κράτη και τους φτωχότερους λαούς.
Αν οι ίδιοι οι άνθρωποι ξεριζώσουν από μέσα τους όλα τα διλήμματα και τις φαντασιώσεις που γεννά στα μυαλά τους ο καπιταλισμός, θα δουν ότι έχουν επιλογές. Οι συλλογικότητες που ανθούν στις γειτονιές, είναι ένα βήμα προς μια ανθρωποκεντρική δομή. Η οικονομία είναι μέσον και όχι σκοπός. Ο μόνος δρόμος είναι να φύγουμε από το “εγώ” για ένα “εμείς” που δεν κάνει διακρίσεις.
Αν σήμερα πολλοί προτιμούν στα αποκαΐδια του πολιτικού συστήματος αυταρχικές λύσεις, εμείς ας προτιμήσουμε μια πιο δημοκρατική κοινωνία, με αξίες που ο καπιταλισμός έθαψε, όπως η αλληλεγγύη, ο ελεύθερος χρόνος, η χαρά της δημιουργικότητας, το μοίρασμα. Πολλά ανταλλακτικά\χαριστικά παζάρια, κοινωνικές κουζίνες, κινήσεις πολιτών, αυτοδιαχειριζόμενα στέκια, δίκτυα συνεργασίας, συνεταιρισμοί, εθελοντικά ιατρεία, διαδικτυακά ραδιόφωνα και άλλες πολλές μορφές εναλλακτικής οργάνωσης, βάζουν στην άκρη την ιεραρχία και τοποθετούν τον άνθρωπο στο επίκεντρο.
Μπορεί οι τράπεζες και το παγκόσμιο κορπορατικό λόμπι να είναι υπεύθυνο για την σημερινή κατάσταση, αυτό δεν σημαίνει όμως, πως θα αποδεχτούμε με ευχαρίστηση τον ρόλο του θύματος. Η ζωή θα προχωρήσει και χωρίς εμάς. Ακριβώς επειδή θέλουμε να ζήσουμε, πρέπει να διεκδικούμε το δικαίωμα να ερωτευόμαστε, να τεμπελιάσουμε, να παίξουμε, να κοιμόμαστε και να τρώμε φυσιολογικά -και όχι σύμφωνα με τα ωράρια- να βελτιώσουμε τον εαυτό μας.
Έχουμε χρέος να ανοίξουμε χαραμάδες στα τείχη και να προσπαθήσουμε να τις ενώσουμε. Αυτό από μόνο του δίνει άλλο νόημα στην ζωή και σίγουρα αποτελεί πράξη ρήξης. Η επαναφορά της ανθρωπιάς είναι ίσως ότι σημαντικότερο την δεδομένη ιστορική συγκυρία. Τόσα χρόνια οι μηχανισμοί του κράτους, οι θιασώτες του καπιταλιστικού συστήματος και οι πολιτικοί διαμόρφωναν “για το καλό μας” ένα πλέγμα που υποτιμά την ίδια την αξία της ζωής.
Ας αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τοποθετούμαστε απέναντι στα πράγματα, ώστε ν’ αλλάξει και ένα κομμάτι της κοινωνίας. Όσο λιγότερο υπακούμε στο πρότυπο που υπαγορεύουν, κάνουμε ένα βήμα έξω από τον κύκλο των αρνητών της χαράς της ζωής.
