Το 1961 ο καθηγητής ψυχολογίας του πανεπιστημίου Yale, Στάνλεϊ Μίλγκραμ, διεξήγε ένα ιστορικό πείραμα που έδειξε ότι άνθρωποι που βρίσκονται σε θέση εξουσίας είναι ικανοί να προβούν σε πράξεις που αντιβαίνουν στην κοινή λογική και το αίσθημα δικαίου παραβιάζοντας την ίδια τη συνείδηση τους, αρκεί αυτές να γίνονται κατόπιν εντολής από μία εποπτεύουσα αρχή που υποτίθεται πως κατέχει υψηλού επιπέδου γνώση και δρα με καλό σκοπό.
Στο πείραμα, ένας εκπρόσωπος της.... επιστημονικής 'αρχής' διαχώριζε μία ομάδα ατόμων σε 'δασκάλους' και 'μαθητές', παρέχοντας στους πρώτους την εξουσία να ελέγχουν τους δεύτερους ως προς τη γνώση τους σε συγκεκριμένες ερωτήσεις και να τους τιμωρούν μέσω της πρόκλησης σταδιακά αυξανόμενης έντασης ηλεκτροσόκ όταν δε γνώριζαν τις σωστές απαντήσεις.
Αν κατά τη διάρκεια του πειράματος ο 'δάσκαλος' αμφισβητούσε τη χρησιμότητα του ή πάθαινε κρίση συνείδησης, παρενέβαινε ο επόπτης με 'παραινέσεις' και 'απειλές', ζητώντας του να ολοκληρώσει τη διαδικασία, και λέγοντας του άλλοτε ότι 'το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε', άλλοτε πως 'είναι απολύτως κρίσιμο να συνεχίσετε' και άλλοτε πως “δεν υπάρχει άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσετε.”
Αν ο 'δάσκαλος' αναρωτιόταν μήπως ο 'μαθητής' κινδύνευε να υποστεί μόνιμες βλάβες ή ακόμη και να πεθάνει, ο επόπτης τον διαβεβαίωνε πως τίποτε από τα δύο δεν επρόκειτο να συμβεί, παρά το γεγονός ότι η ένταση του ηλεκτροσόκ ήταν, θεωρητικά, ικανή να σκοτώσει και ασχέτως του ότι σε ορισμένες περιπτώσεις είχε προηγηθεί η προειδοποίηση ότι ο 'μαθητής' έπασχε από καρδιά. Αν ο 'δάσκαλος' σκεφτόταν να σταματήσει καθώς ο 'μαθητής' κάτω από φρικτούς πόνους φώναζε πως δεν ήθελε να συμμετάσχει άλλο στο πείραμα, ο εκπρόσωπος της 'αρχής' απαντούσε: “είτε αρέσει στο μαθητή είτε δεν αρέσει πρέπει να συνεχίσεις μέχρι να μάθει καλά όλες τις απαντήσεις, οπότε σε παρακαλώ συνέχισε.”
Αν παρόλα αυτά ο 'δάσκαλος' αποφάσιζε να πάει ενάντια στις εντολές της 'αρχής' και αρνούνταν να προκαλέσει επιπλέον, αναιτιολόγητο, πόνο στο 'μαθητή, το πείραμα σταματούσε. Ειδάλλως, συνεχιζόταν μέχρι ο 'μαθητής' να λάβει το μέγιστης έντασης ηλεκτροσόκ (450 βολτ) ή μέχρι να σταματήσει να ανταποκρίνεται, ένδειξη ότι είχε λιποθυμήσει ή ότι είχε πεθάνει.
Τόσο στο αρχικό πείραμα όσο και σε επαναλήψεις του, περίπου το 65% των 'δασκάλων' προκάλεσαν το μέγιστης έντασης ηλεκτροσόκ στο 'μαθητή'. Κατά τη διάρκεια του πειράματος οι 'δάσκαλοι' παρουσίαζαν διαφορετικά επίπεδα στρες, ίδρωναν, δάγκωναν τα χείλη τους, έτρεμαν και γενικότερα εμφάνιζαν σημάδια διστακτικότητας και κατανόησης της άδικης και απάνθρωπης συμπεριφοράς τους. Η σκέψη, ωστόσο, ότι δεν ήταν οι ίδιοι οι υπεύθυνοι αλλά αυτοί που διεξήγαν το πείραμα, σε συνδυασμό με τις παραινέσεις και τις απειλές από τον επόπτη αλλά και τις διαβεβαιώσεις ότι ο 'μαθητής' δεν θα πάθαινε κακό, τους έκαναν να φτάσουν μέχρι τέλους.
Στην πραγματικότητα βέβαια, αν και ο 'δάσκαλος' δεν το γνώριζε, ο 'μαθητής' δεν ήταν παρά ένας μισθωμένος ηθοποιός που υποκρινόταν ότι δέχονταν ηλεκτροσόκ, ενώ οι επιστήμονες απλώς μελετούσαν τη συμπεριφορά του ́δασκάλου' και φυσικά δε βασάνιζαν, πράγματι, ανθρώπους στο όνομα της επιστήμης.
Περίπου μισό αιώνα, ωστόσο, μετά την πρώτη διεξαγωγή του, το πείραμα Μίλγκραμ επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα σε πραγματικές συνθήκες, με τις ελληνικές κυβερνήσεις από τα τέλη του 2009 να προκαλούν, κάτω από τις εντολές και την εποπτεία της Τρόικας, βασανιστικό και αυξανόμενης έντασης πόνο στον ελληνικό λαό, με την υλοποίηση μίας πολιτικής εξουθενωτικής
λιτότητας που σύσσωμη η διεθνής οικονομική κοινότητα και ενίοτε ακόμη και οι ίδιοι οι κυβερνώντες αναγνωρίζουν ως άδικη και καταστροφική. Και είναι εντυπωσιακό πως ενώ όσο οι πολιτικοί ιθύνοντες δεν βρίσκονται σε θέση εξουσίας αναγνωρίζουν, ομολογούν και μάχονται ενάντια στον παράλογο και απάνθρωπο χαρακτήρα του 'πειράματος', μόλις αναλάβουν το ρόλο του 'δασκάλου' αποκτούν μία εντελώς διαφορετική συμπεριφορά, παραμερίζοντας τη λογική και τη συνείδηση τους και υπακούοντας χωρίς αντίδραση στις εντολές της εποπτεύουσας αρχής.
Το Ελληνικό Πείραμα Μίλγκραμ
Από τη στιγμή που η κυβέρνηση Παπανδρέου υποστήριξε ότι η προηγούμενη κυβέρνηση είχε αποκρύψει το έλλειμμα (κάτι το οποίο δεν έχει επιβεβαιωθεί και είναι πλέον αντικείμενο ελέγχου και από τη δικαιοσύνη) και ότι η χώρα πτωχεύει (κανένα στοιχείο δεν δικαιολογούσε ούτε κατά διάνοια τέτοιο ισχυρισμό), προκάλεσε ένα διεθνές ξεπούλημα ελληνικών περιουσιακών στοιχείων που απέκλεισε την Ελλάδα από τις αγορές κεφαλαίων και οδήγησε στην αδυναμία εξυπηρέτησης του εθνικού χρέους.
Στο δεύτερο τρίμηνο του 2010 το ελληνικό χρέος ανέρχονταν περίπου στα 319 δις ευρώ, βρισκόταν στα χέρια ιδιωτών επενδυτών και διεπόταν στη συντριπτική του πλειοψηφία από το ελληνικό Δίκαιο. Μία συμφωνία Ελλάδας – Δανειστών, για μία πολυετή περίοδο χάριτος στην αποπληρωμή τόκων και ληξιπρόθεσμων ομολόγων με την απειλή, ειδάλλως, μίας μεγάλης κλίμακας αναδιάρθρωσης, θα ανακούφιζε άμεσα τη χώρα και θα της έδινε χρόνο για τη λήψη ήπιων και όχι καταστροφικών μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, ενώ δε θα προκαλούσε πολιτικό πρόβλημα στις χώρες τις ΕΕ, αφού το χρέος βρισκόταν σε χέρια ιδιωτών, ούτε θα επέφερε βαριές ζημίες στις τράπεζες, αφού η αποπληρωμή τόκων και χρέους θα μεταφερόταν στο μέλλον
. Εναλλακτικά, η πραγματοποίηση το 2010 ενός PSI στα πρότυπα αυτού που έλαβε χώρα το 2012 θα αποτελούσε μία πολύ πιο δραστική αντιμετώπιση του προβλήματος βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους και αν γινόταν με αποφασιστικότητα και σε σωστή συνεννόηση με τους Δανειστές θα μπορούσε να αποτελέσει την καλύτερη μεταξύ μίας σειράς ούτως ή άλλων δυσάρεστων λύσεων.
Ωστόσο, με το ύψος της έκθεσης στην Ελλάδα γαλλικών, ελβετικών, γερμανικών, αμερικανικών και βρετανικών τραπεζών να ξεπερνά στα τέλη του 2009 τα 200 δις δολάρια και με τα ασφάλιστρα των ελληνικών ομολόγων να αποτιμώνται στα 80 δις δολάρια (ονομαστική αξία) και να βαρύνουν, κυρίως, αμερικανικές τράπεζες, φάνηκε ως καλύτερη επιλογή η αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος ως ρευστότητας και όχι ως βιωσιμότητας, έτσι ώστε να μεταφερθούν δανεικά κεφάλαια στην Ελλάδα προκειμένου να αποπληρώσει τους ιδιώτες δανειστές και να χρεωθεί αυτή ολόκληρο το βάρος της διάσωσης τους αντί να μοιραστεί μαζί τους αυτό της δικής της διάσωσης. Έτσι οδηγηθήκαμε στην υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, το Μάιο του 2010, θέτοντας σε λειτουργία την ελληνική έκδοση του πειράματος Μίλγκραμ όπου θα δοκιμάζονταν η λογική, η συνείδηση και οι αντοχές αυτών που θα υποδύονταν τους ρόλους της 'εποπτεύουσας αρχής', του 'δασκάλου' και του 'μαθητή'. Σε αντίθεση με το πρωτότυπο πείραμα, το ελληνικό Μίλγρκαμ δε έγινε στο όνομα της επιστήμης αλλά της εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων.
Οι Ρόλοι στο Πείραμα: Η 'Εποπτεύουσα Αρχή'
Το ρόλο της 'εποπτεύουσας αρχής' στην ελληνική έκδοση του πειράματος Μίλγκραμ, διαδραματίζει η Τρόικα, δηλαδή οι 'ειδικοί' τεχνοκράτες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Η 'Εξουσία', ο 'Δάσκαλος'
Την εκτελεστική εξουσία του πειράματος αναλαμβάνουν οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις από το 2009 και μετά.
Το Υποκείμενο, ο 'Μαθητής'
Το υποκείμενο του πειράματος είναι ο ελληνικός λαός.
Οι Ερωτήσεις
Το ρόλο των ερωτήσεων στο ελληνικό πείραμα Μίλγραμ παίζουν οι 'στόχοι', τους οποίους θέτει η Τρόικα και αξιολογεί η ίδια με τις τριμηνιαίες εκθέσεις της.
Οι Απαντήσεις
Η σωστή 'απάντηση' είναι η επίτευξη των στόχων και η λανθασμένη ή 'απόκλιση'.
Τα Ηλεκτροσόκ
Τα ηλεκτροσόκ είναι ποικίλα, με τα σημαντικότερα να θεωρούνται τα μέτρα λιτότητας, είτε αυτά μεταφράζονται σε περικοπές μισθών, συντάξεων και επιδομάτων είτε σε νέους φόρους, έκτακτες εισφορές, χαράτσια, κλπ. Στα ηλεκτροσόκ συμπεριλαμβάνεται οτιδήποτε προκαλεί άμεσο ή έμμεσο οικονομικό πόνο στους Έλληνες πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των εγγυήσεων ύψους, περίπου 170 δις ευρώ και τα δάνεια ύψους περίπου 50 δις ευρώ προς τις ελληνικές τράπεζες, τη δραματική συρρίκνωση της οικονομικής δύναμης των Ταμείων, την θεαματική μείωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των Ελλήνων (κατοικίες, γη, αυτοκίνητα, ομόλογα, μετοχές κλπ). Λάθος απάντηση = Ηλεκτροσόκ ή Θάνατος
Οι τακτικές εκθέσεις της Τρόικας για την επίτευξη ή όχι των στόχων έχουν συνδεθεί με τη λήψη ή όχι κάθε επόμενης δόσης από το μηχανισμό 'στήριξης'. Η λογική είναι πως εφόσον η Ελλάδα έχει αποκλειστεί από τις αγορές κεφαλαίων, η αδυναμία λήψης μίας δόσης θα οδηγήσει στην πτώχευση, την κατάρρευση και τελικά στον ξαφνικό 'θάνατο' της οικονομίας. Εναλλακτικά ο 'δάσκαλος' μπορεί να επιλέξει το ηλεκτροσόκ, δηλαδή τη λήψη νέων μέτρων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα συνετιστεί ο 'μαθητής' για να μπορέσει να λάβει την επόμενη δόση από το μηχανισμό στήριξης, που θα τον κρατήσει στη ζωή.
Οι Παραινέσεις - Απειλές
Μία από τις πιο συνηθισμένες απειλές έχει να κάνει με την ανάγκη εκπλήρωσης των στόχων γα τη λήψη των δόσεων: «Η Αθήνα πρέπει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για τη διεθνή βοήθεια», Άγκελα Μέρκελ, 12/10/12 - «Η Ελλάδα για να εκταμιεύσει την επόμενη δόση θα πρέπει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της». Το πιο συχνά χρησιμοποιημένο δίλημμα είναι: “Νέα μέτρα ή Χάος”. Άλλες απειλές έχουν να κάνουν με την ανάγκη λήψης μέτρων ως αναγκαία για την παραμονή της χώρας στο ευρώ και με τις καταστροφικές συνέπειες που θα έχει η αδυναμία υλοποίησης των μέτρων, δηλαδή την πτώχευση, έξοδο απ' το ευρώ, καταστροφή της οικονομίας κλπ. Η απειλή για επιστροφή σε διδακτορικό καθεστώς έχει χρησιμοποιηθεί εντέχνως σε διάφορες περιπτώσεις.
Τα, περιληπτικά, αποτελέσματα του Πειράματος στα πρώτα τρία χρόνια διεξαγωγής του
● Ανάπτυξη ΑΕΠ
Το 2009 το ΑΕΠ της Ελλάδας διαμορφώθηκε στα 231 δις ευρώ, δεύτερο υψηλότερο επίπεδο στην ιστορία της χώρας. Ένα χρόνο αργότερα, το 2010, είχε υποστεί μείωση της τάξης του 4,9%, στα 222 δις ευρώ, για να βουλιάξει το 2011 κατά 7,1%, στα 208,5 δις ευρώ, και να συνεχίσει την καταστροφική του συρρίκνωση το 2012 στα 194 δις ευρώ, με τις προβλέψεις για το 2013 να το τοποθετούν κάτω απ' τα επίπεδα του 2004, στα 183 δις ευρώ. Αναλύοντας τα στοιχεία από τις αναθεωρημένες προβλέψεις της ΕΛΣΤΑΤ το ΑΕΠ της χώρας θα έχει υποστεί σωρευτική μείωση, περίπου, κατά 200 δις ευρώ μεταξύ των ετών 2010-2016. ● Χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ
Η ύφεση που προκλήθηκε οδήγησε σε εκρηκτική αύξηση του ελληνικού κρατικού χρέους, τόσο σε πραγματικά νούμερα όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το αποτέλεσμα ήταν η απόφαση και η διεξαγωγή του κουρέματος του χρέους (PSI) που συνοδεύτηκε απ' το δεύτερο Μνημόνιο. Παρά τη διαγραφή χρέους ύψους 106 δις ευρώ, το δημόσιο χρέος μειώθηκε μόνο κατά 15 δις ευρώ εξαιτίας των νέων δανείων που έλαβε (και αναμένεται να λάβει η χώρα) ενώ λόγω της παρατεινόμενης ύφεσης το 2013 το χρέος θα εκτοξευτεί στο 189,1% του ΑΕΠ και με βάση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις θα σκαρφαλώσει στο 190,5% το 2015, πριν υποχωρήσει στο 184,9% το 2016, παραμένοντας μη βιώσιμο και θεαματικά υψηλότερο από τα επίπεδα του 2009.
● Επιστροφή στις αγορές
Η πρώτη πρόβλεψη της Τρόικας για την επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές κεφαλαίων ήταν για το 2012, ενώ η δεύτερη ήταν για το 2015. Πλέον, είναι παραδεκτό πως κάτι τέτοιο δε θα συμβεί ούτε το 2017 και το πιθανότερο όχι κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας. ● Ελλείμματα
Η Ελλάδα παρουσίασε ένα τελικό δημοσιονομικό έλλειμμα κοντά στο 16% το 2010, από 3,4% που υποστηρίχτηκε, αρχικά, πως ήταν το 2009
. Το έλλειμμα παρουσιάστηκε αυξημένο με τρόπο που πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι ήταν παράτυπος, παράλογος και το κυριότερο παράνομος και εγκληματικός. Για τη διευκόλυνση της συζήτησης, ωστόσο, ας δεχτούμε πως το έλλειμμα ήταν πράγματι όσο παρουσιάστηκε τελικά και ας αποδεχτούμε πως χάρη στις θυσίες του ελληνικού λαού μειώθηκε εντυπωσιακά μέχρι το 2012. Το πρόβλημα ακόμη και με αυτήν την υπόθεση είναι πως ο τρόπος με τον οποίο επήλθε η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος έγινε η αιτία για τη δημιουργία μίας σειράς άλλων πολύ μεγαλύτερων 'ελλειμμάτων', στην ανάπτυξη της οικονομίας (σωρευτική ύφεση ρεκόρ) στην αγορά εργασίας (αύξηση ανεργίας σε επίπεδα παγκόσμιου ρεκόρ) κλπ.
● Οικονομία
Η ελληνική οικονομική κρίση ήταν, ήδη, το 2012 η τρίτη μεγαλύτερη στη διεθνή οικονομική ιστορία από τα τέλη του 1700. Η χώρα διαλύθηκε χρηματοοικονομικά, χρηματοπιστωτικά, χρηματιστηριακά, οικονομικά, τραπεζικά, εμπορικά κλπ. Η Ελλάδα κατέχει τα περισσότερα αρνητικά οικονομικά ρεκόρ από οποιαδήποτε άλλη αναπτυγμένη χώρα του κόσμου, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις κατέχει αρνητικά ρεκόρ και μεταξύ των αναδυόμενων ή υπανάπτυκτων κρατών. Το πείραμα προκάλεσε μία φοβερή έκδοση του χάους, το οποίο υποτίθεται ότι θα απέτρεπε.
●
Κοινωνία / Πολιτική / Δημοκρατία
Η οικονομική κρίση προκάλεσε κοινωνική κρίση και συνάμα κρίση του πολιτικού συστήματος και κρίση του ίδιου του θεσμού της δημοκρατίας, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε μέχρι το 2009. Το πείραμα έχει μετατρέψει την Ελλάδα σε μία χώρα πολλαπλών κρίσεων.
Άλλη κυβέρνηση, άλλος Πρωθυπουργός, ίδιο πείραμα
Επιβεβαιώνοντας τα συμπεράσματα του πειράματος Μίλγκραμ, ο νέος Πρωθυπουργός της χώρας προχώρησε σε μία ριζική αλλαγή της στάσης του απέναντι στην πολιτική της Τρόικας όταν αισθάνθηκε ότι η ανάληψη της εξουσίας ήταν κοντά, υποστηρίζοντας το δεύτερο Μνημόνιο και την πολιτική εξουθενωτικής λιτότητας όταν μόλις λίγους μήνες νωρίτερα ήταν απ' τους σκληρότερους επικριτές της. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης προεκλογικής του εκστρατείας ο κ
. Σαμαράς παρουσίασε ένα εναλλακτικό της Τρόικας πακέτο μέτρων ύψους 18 δις ευρώ, υποστηρίζοντας ότι είχε βρει τη συνταγή που θα απέτρεπε νέες μαζικές περικοπές μισθών, συντάξεων και επιδομάτων που έσπρωχναν τη χώρα βαθύτερα στον κύκλο της αέναης ύφεσης. Λίγο καιρό νωρίτερα είχε παρουσιάσει ένα σχέδιο ακόμη πιο φιλόδοξο σχέδιο με πρωταρχικό στόχο την ανάπτυξης της χώρας, χρησιμοποιώντας ειδικό οπτικοακουστικό εξοπλισμό και παραδίδοντας ζωντανά, ένα είδος μαθήματος σε ολόκληρη τη χώρα.
Ένα από τα βασικότερα προεκλογικά συνθήματα του κ Σαμαρά ήταν αυτό της αναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου, που συνοδεύτηκε από την υπόσχεση για ουσιαστικές αλλαγές στις πολιτικές που ακολουθούνταν. Χρειάστηκαν μόλις δυο – τρεις ημέρες από την ώρα που ο κ. Σαμαράς έγινε Πρωθυπουργός για να μετατραπεί σε πιστό οπαδό του πειράματος ξεχνώντας κάθε υπόσχεση αναδιαπραγμάτευσης και βάζοντας στην άκρη τόσο το πρώτο όσο και το δεύτερο από τα εναλλακτικά της Τρόικας σχέδια του για την ελληνική οικονομία. Πριν ακόμη καλά, καλά αναλάβει την εξουσία, την παρέδωσε στην 'αρχή' και υποβαθμίστηκε στο ρόλο του 'δασκάλου' με κύρια αρμοδιότητα του να φροντίζει ώστε ο 'μαθητής' να απαντά σωστά στις
ερωτήσεις και να του προκαλεί ηλεκτροσόκ όταν κάνει λάθος.
Νέα Μέτρα: Τελευταίο ή Τελειωτικό ηλεκτροσόκ;
Μέχρι σήμερα οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν ψηφίσει τέσσερα πακέτα μέτρων λιτότητας, κάθε ένα από τα οποία υποτίθεται πως θα ήταν το τελευταίο: Το Μάιο του 2010, τον Ιούνιο του 2011, το Φεβρουάριο του 2012 και το πιο πρόσφατο και ταυτόχρονα σκληρότερο, το Νοέμβριο του 2012.
Το πολυδιαφημιζόμενο προεκλογικά εναλλακτικό οικονομικό του σχέδιο των 18 δις ευρώ του κυρίου Σαμαρά, έδωσε τη θέση του στο σκληρότερο μέχρι σήμερα πακέτο λιτότητας, ύψους 18 δις ευρώ, που προετοιμάστηκε από την Τρόικα και το οποίο περιλαμβάνει περικοπές από μισθούς, συντάξεις, επιδόματα και την υγεία ύψους 9,4 δις ευρώ για το 2013 (4,5% του ΑΕΠ), 4,2 δις ευρώ για το 2014 και 4,7 δις ευρώ το 2015-2016.
Όπως νωρίτερα και οι προηγούμενοι Πρωθυπουργοί της κρίσης έτσι και ο κ. Σαμαράς υποσχέθηκε πως τα νέα μέτρα θα είναι και τα τελευταία που θα χρειαστεί να λάβει ο ελληνικός λαός προκειμένου να σωθεί η χώρα
. Προκειμένου να συμβεί αυτό, ωστόσο, θα πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι και για πρώτη φορά ο 'μαθητής' να δώσει τις 'σωστές' απαντήσεις στις ερωτήσεις που θα τεθούν. Είναι, ωστόσο, αυτό μία ρεαλιστική πρόβλεψη; Είναι, πράγματι, πιθανό τα συγκεκριμένα μέτρα να είναι τα τελευταία ή μήπως αντ' αυτού υπάρχει ο κίνδυνος να είναι τα τελειωτικά; Αν η ιστορία του πειράματος αποτελεί καλό σύμβουλο τότε όπως και τις προηγούμενες φορές έτσι και τώρα, της όποιας εξαντλητικής προσπάθειας του μαθητή θα υπερισχύσει η ακαταμάχητη και κρυφή δύναμη του παράδοξου των ερωτήσεων: είναι εκ της κατασκευής τους τους αδύνατο να απαντηθούν σωστά. Το Παράδοξο των Ερωτήσεων (στόχων): α) Λογική Πλάνη – Το Παράδοξο της Φειδούς
Τα λογικά παράδοξα είχαν αναδειχθεί από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα πολλών σημερινών επιστημών. Ο Επιμενίδης ο Κρητικός, όταν επισκέφτηκε την Αθήνα διατύπωσε την πρόταση, “Όλοι οι Κρήτες λένε ψέμματα”. Αν ο Επιμενίδης είπε την αλήθεια τότε όλοι οι Κρητικοί λένε ψέμματα και εφόσον και ο ίδιος είναι Κρητικός, δεν είπε την αλήθεια. Αν πάλι είπε ψέμματα τότε οι Κρητικοί δε λένε ψέμματα και εφόσον και ο ίδιος είναι Κρητικός, είπε την αλήθεια. Το πρόβλημα με τα λογικά παράδοξα είναι ότι αποτελούν μισές αλήθειες και μισά ψέμματα. Είναι σα να υποστηρίζει κανείς πως ένα ποτήρι είναι μισογεμάτο διαφωνώντας με κάποιον άλλο που το βλέπει μισοάδειο.
Στα οικονομικά, μία από τις γνωστές θεωρίες είναι το παράδοξο της φειδούς. Αυτό που μας λέει το παράδοξο είναι ότι ένα άτομο που θα αποφασίσει να σφίξει το ζωνάρι του και να απέχει από την κατανάλωση αποταμιεύοντας τμήμα του εισοδήματος του στο παρόν, ώστε να βρεθεί σε μία καλύτερη οικονομική κατάσταση στο μέλλον, δεν είναι δεδομένο ότι θα πετύχει το στόχο του. Και αυτό γιατί αν ακολουθήσουν την ίδια συμπεριφορά και άλλα άτομα (η πλειοψηφία) τότε η κατανάλωση και έτσι η ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες θα μειωθεί απότομα και κατακόρυφα, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει και η μείωση της προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών αφού δε θα υπάρχει ικανή ζήτηση για να τις απορροφήσει, και στη συνέχεια να επέλθει μείωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της διάθεσης για ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου, μείωση των επενδύσεων, μείωση της ανάγκης για πρόσληψη νέων εργαζομένων αλλά ακόμη και για απασχόληση του ίδιου αριθμού εργαζομένων με πριν, μείωση των εισοδημάτων και των εσόδων του κράτους και τελικά συρρίκνωση της οικονομίας και ύφεση. Έτσι, ο αποταμιευτής μας μπορεί να βρεθεί με μερικές καταθέσεις παραπάνω αλλά χωρίς εργασία και χωρίς προοπτική.
Το παράδοξο της φειδούς βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία στην Ελλάδα, αφού εξαιτίας των πολιτικών επιλογών Παπανδρέου στα τέλη του 2009 η ζήτηση για ελληνικά περιουσιακά στοιχεία και η διάθεση για επενδύσεις στην Ελλάδα εκμηδενίστηκαν, ενώ στη συνέχεια η προσπάθεια εφαρμογής των Μνημονίων προκάλεσε ταυτόχρονα αποχή από κατανάλωση τόσο του κράτους όσο
και των πολιτών. Και όλα αυτά έλαβαν και λαμβάνουν χώρα στη χειρότερη οικονομική περίοδο για την παγκόσμια οικονομία των τελευταίων 70 ετών, σε μία φάση, δηλαδή, που η φειδώ έχει μετατραπεί, λίγο – πολύ, σε παγκόσμιο φαινόμενο.
β) Οι ερωτήσεις (στόχοι) είναι λάθος
Στην περίπτωση του πειράματος Μίλγκραμ ο 'μαθητής' απαντούσε εσκεμμένα λάθος στις ερωτήσεις προκειμένου να μελετηθεί η αντίδραση του 'δασκάλου'. Στην ελληνική εκδοχή του πειράματος ένα από τα παράδοξα είναι πως οι ίδιες οι ερωτήσεις είναι λάθος.. Αυτό γιατί οι στόχοι προκύπτουν από τις εκτιμήσεις και τιις προβλέψεις της Τρόικας και του ΔΝΤ και όπως το ίδιο παραδέχτηκε πρόσφατα, οι μέχρι τώρα αναλύσεις του ήταν λάθος καθώς στηρίχτηκαν σε παλαιότερες εκθέσεις με λανθασμένα συμπεράσματα που υπέθεταν δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές πολύ κοντά στο 0,5, ενώ νεώτερες μελέτες δείχνουν μια σημαντική αύξηση των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών στη μετά την κρίση περίοδο, σε ένα επίπεδο από 0,9 μέχρι και 1,7.
Με απλά λόγια, ενώ η Τρόικα έθετε στους Έλληνες στόχους βασιζόμενη στην εκτίμηση ότι για κάθε 1 ευρώ λιτότητας το κόστος στην οικονομία είναι μισό ευρώ, το αληθινό κόστος ήταν μεταξύ 0,9 και 1,7 ευρώ μετατρέποντας τις θυσίες σε 'δώρο, άδωρο'. Πράγματι, σύμφωνα με την αναθεωρημένη μακροοικονομική πρόβλεψη για το 2013, τα μέτρα λιτότητας ύψους 9,5 δις ευρώ, δηλαδή ίσα με το 4,5% του ΑΕΠ, αναμένεται να προκαλέσουν ύφεση 4,5%, δηλαδή ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής προβλέπεται πως θα είναι 1 και όχι 0,5. Έτσι, από τη πρώτη στιγμή η Τρόικα διέπραξε ένα δραματικό 'λάθος' το οποίο είχε καταστροφικές συνέπειες στην ελληνική οικονομία και απέτρεπε σε κάθε περίπτωση την επίτευξη των στόχων, ασχέτως του ύψους των περικοπών και του βάθους της λιτότητας.
γ) Οι στόχοι είναι αδύνατο να επιτευχθούν λόγω των επιτοκίων των δανείων Από το πρώτο Μνημόνιο η Τρόικα επέβαλλε τη μετατροπή σε στόχου εθνικής σημασίας την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος, έτσι ώστε το χρέος να γίνει βιώσιμο και να είναι δυνατή η πλήρης αποπληρωμή του. Αυτό που απέκρυψε η Τρόικα είναι ότι υπάρχουν δύο πράγματα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δυναμική του χρέους: το πρωτογενές ισοζύγιο του προϋπολογισμού ως ποσοστό του ΑΕΠ (το πρωτογενές πλεόνασμα ή έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ) και η διαφορά μεταξύ των πραγματικών επιτοκίων με τα οποία δανείζεται το κράτος και του ποσοστού ανάπτυξης του ΑΕΠ.
Αν το επιτόκιο με το οποίο δανείζεται ένα κράτος είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό της ανάπτυξης του ΑΕΠ του (επιτόκιο – ανάπτυξη >0), τότε το χρέος αυξάνεται αντί να μειώνεται. Αν το επιτόκιο, όμως, είναι μικρότερο (επιτόκιο – ανάπτυξη anarxikostrapezitis
