O ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) που μεταδίδεται με το σεξ (κολπικό, πρωκτικό, στοματικό) προκαλεί ολοένα περισσότερους καρκίνους κεφαλής και τραχήλου ιδίως στους άντρες.
Μιλώντας για τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα με τον οποίο διαγνώστηκε τον Αύγουστο του 2011, ο 68χρονος σταρ του Χόλιγουντ Μάικλ Ντάγκλας είπε: «Στην αρχή πίστευα ότι έφταιγε το ποτό και το τσιγάρο, αλλά τώρα πια ξέρω πως αιτία του καρκίνου μου ήταν το στοματικό σεξ στις συντρόφους μου”.
Πώς μπορεί όμως το στοματικό σεξ να προκαλέσει καρκίνο; Η απάντηση βρίσκεται στον «ιό του σεξ», τον HPV. Το τσιγάρο και το αλκοόλ προκαλούν περισσότερους καρκίνους στο πρόσθιο τμήμα του στόματος (λ.χ. στην στοματική κοιλότητα, στον οροφάρυγγα, στον υποφάρυγγα, στον λάρυγγα) ενώ ο HPV ευθύνεται κυρίως για καρκίνους στο πίσω μέρος του στόματος (λ.χ. στις αμυγδαλές, στην βάση της γλώσσας). Η διαφορά αυτή οφείλεται στο ότι ο βλεννογόνος του στόματος στο πίσω μέρος του είναι διαφορετικός απ’ ό,τι στο πρόσθιο και διευκολύνει την είσοδο του ιού στην βασική στοιβάδα του επιθηλίου.
Τα συμπτώματα
Μέχρι τώρα ξέραμε ότι ο HPV ενοχοποιείται για τον καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας. Όμως ο HPV αποτελεί αιτία όχι μόνο του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας, αλλά και για πολλούς από τους καρκίνους του αιδοίου, του κόλπου, του πέους, του πρωκτού και της στοματικής κοιλότητας (γλώσσα, φάρυγγας, αμυγδαλές, λάρυγγας), και πιθανώς του οισοφάγου, δεδομένου ότι προσβάλλει άνδρες και γυναίκες αδιακρίτως.
Τα ύποπτα συμπτώματα είναι επίμονη βραχνάδα στη φωνή, επίμονος πονόλαιμος, επίμονος πόνος ή δυσκολία στην μάσηση και κατάποση, αίσθημα «κόμπου» στον λαιμό, πληγές στο στόμα που δεν «κλείνουν».
Μετάδοση και στελέχη του HPV
Ο ιός HPV ευθύνεται για το 100% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, για το 95% των καρκίνων του κόλπου και του πρωκτού, για το 50% του αιδοίου, για το 40% εκείνων του πέους, καθώς και για το 50-80% των στοματοφαρυγγικών καρκίνων, με τα υψηλότερα ποσοστά να αφορούν τις κακοήθειες στο πίσω μέρος του στόματος (βάση γλώσσας, αμυγδαλές και στοματοφάρυγγας). Το 70-80% των πασχόντων από στοματοφαρυγγικούς καρκίνους είναι άνδρες.
Η ουσιαστική οδός μετάδοσης του είναι το σεξ (κολπικό, πρωκτικό, στοματικό). Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ενδέχεται να μεταδίδεται και με το «βαθύ» φιλί, αλλά αυτό δεν είναι σίγουρο.
Περίπου 15 από τα συνολικώς 150 στελέχη του προκαλούν καρκίνο, αλλά τα κυριότερα είναι το 16 και το 18, που προκαλούν το 70% των κρουσμάτων του καρκίνου του τραχήλου, καθώς και το σχεδόν 90% από τους καρκίνους του πρωκτού, των αμυγδαλών, της βάσης της γλώσσας και του στοματοφάρυγγα, στους οποίους διαπιστώνεται ότι είναι η γενεσιουργός αιτία.
Tα στοιχεία για τον ιό HPV είναι τα εξής: Από τα 150 στελέχη τα 25 προκαλούν αλλοιώσεις καλοήθεις (λ.χ. κονδυλώματα), 15 προκαλούν καρκίνο, 2 στελέχη προκαλούν τους περισσότερους καρκίνους (70-95% των κρουσμάτων, αναλόγως με την μορφή της νόσου). Το 15-25% των σεξουαλικώς ενεργών εφήβων και ανδρών, όλων των ηλικιών, είναι μολυσμένοι με τον HPV. Το 15-30% των γυναικών ηλικίας 18-30 ετών στην Ελλάδα είναι μολυσμένες με τον HPV. Το 4-10% των Ελληνίδων ηλικίας άνω των 30 ετών είναι μολυσμένες με τον HPV. Τέλος, 2-3 γυναίκες ανά 100 φορείς του HPV αναπτύσσουν κάποια μορφή καρκίνου και 1 άνδρας ανά 100 φορείς του HPV αναπτύσσει κάποια μορφή καρκίνου.
Τέλος να σημειωθεί ότι ο ιός HPV μολύνει και χωρίς σεξ.
Πόσο συχνοί είναι οι καρκίνοι του στοματοφάρυγγα;
Τα νεότερα στοιχεία από ΗΠΑ και Σουηδία δείχνουν ότι η συχνότητα αυτών των καρκίνων έχουν επταπλασιασθεί την τελευταία δεκαετία και πλέον όλες οι μορφές τους μαζί υπερβαίνουν σε αριθμό κρουσμάτων εκείνα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Η αύξηση αυτή πιθανόν σχετίζεται με τη σεξουαλική δραστηριότητα.
Δεν παίζει ρόλο το ποτό και το τσιγάρο στην εμφάνισή τους;
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια εθεωρείτο ότι οι καρκίνοι του στοματοφάρυγγα έχουν ως κύριους παράγοντες κινδύνου το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ, αλλά τώρα πια ξέρουμε ότι παίζει καθοριστικό ρόλο η μόλυνση με ογκογόνο στέλεχος του HPV. Πιθανολογείται ότι το κάπνισμα δρα συνεργικά με τον HPV για να προκληθεί ο καρκίνος, πιθανώς εξασθενώντας το ανοσοποιητικό σύστημα.
Υπάρχουν τρόποι προστασίας από τον HPV;
Τη μεγαλύτερη προστασία παρέχει ο εμβολιασμός εναντίον των ογκογόνων στελεχών του. Υπάρχουν δύο εμβόλια που γίνονται ευρέως στα κορίτσια από το 2007, ενώ σε κάποιες χώρες (λ.χ. ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς) έχουν εγκριθεί και για τα αγόρια. Η Αυστραλία είναι η πρώτη χώρα όπου τον Φεβρουάριο 2013 άρχισε ο μαζικός εμβολιασμός των αγοριών ηλικίας 13 ετών στα σχολεία, ενώ ακολούθησαν ορισμένες περιοχές του Καναδά.
Στην Ελλάδα τα εμβόλια είναι εγκεκριμένα για τα κορίτσια και γυναίκες ηλικίας 12-26 ετών, καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τα ασφαλιστικά ταμεία, αλλά δεν υπάρχει ακόμα έγκριση για τα αγόρια και τους άντρες.
Εμβόλια για τον HPV
Δύο εμβόλια έχουν εγκριθεί στην Ελλάδα για τα κορίτσια ηλικίας 12-26 ετών και είναι ενταγμένα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, οπότε καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τα ασφαλιστικά ταμεία. Δεν έχουν λάβει ακόμα έγκριση για χορήγηση στα αγόρια. Περιέχουν τους δύο κυριότερους ογκογόνους τύπους του HPV(τον 16 και τον 18), ενώ το ένα περιέχει και δύο πρόσθετους τύπους, οι οποίοι προκαλούν συχνά κονδυλώματα. Στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τον Καναδά και άλλες χώρες έχουν εγκριθεί και για τα αγόρια ηλικίας 9-15 ετών. Απαιτούνται τρεις δόσεις του εμβολίου για να επιτευχθεί πλήρης προστασία από τα στελέχη που περιέχει.
Ο μαζικός εμβολιασμός των κοριτσιών άρχισε το 2007 και έχουν ήδη εμβολιασθεί 150 εκατομμύρια κορίτσια σε όλο τον κόσμο. Δεν έχει πιστοποιηθεί σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια (λ.χ. αναπηρία ή θάνατος). Ένα ύποπτο περιστατικό στη Βρετανία απεδείχθη ότι οφειλόταν σε αδιάγνωστο καρκίνο (μία νεαρή κοπέλα πέθανε τρεις μέρες αφότου εμβολιάσθηκε).
